Niedowidzenie u dzieci

Niedowidzenie to utrwalone zmniejszenie ostrości wzroku, które nie wynika z choroby oka czy nerwu wzrokowego. Problem ten występuje u około 3,5% dzieci zdrowych oraz u około 4-5% dzieci, u których zdiagnozowano chorobę oczu. Jakie są przyczyny niedowidzenia, a jakie objawy? I wreszcie najważniejsze: czy niedowidzenie można skutecznie leczyć?

Główne przyczyny niedowidzenia

1. Zez, czyli każde nierównoległe ustawienie gałek ocznych jest najczęstszą postacią niedowidzenia. Występuje w sytuacji, gdy oko cały czas ustawia się nieprawidłowo, w konsekwencji czego bodźce wzrokowe nie trafiają we właściwe miejsce w siatkówce i te „nieprawidłowe dane” tłumione są w korze mózgowej żeby nie „przeszkadzały” drugiemu oku w widzeniu. Zez uniemożliwia prawidłowe widzenie obuoczne oraz upośledza widzenie przestrzenne, co może prowadzić do wielu komplikacji w dorosłym życiu, np. być ograniczniem przy wykonywaniu wielu zawodów, jak choćby kierowcy zawodowego.
2. Różnowzroczność, występuje wówczas, gdy wady wzroku (in. refrakcja) w prawym i lewym oku różnią się znacząco między sobą. Jeżeli różnica ta przekracza 3 dioptrie, każde oko w odmienny sposób odbiera i przetwarza rejestrowany obraz, co znacznie utrudnia lub nawet uniemożliwia widzenie obuoczne. Na siatkówce „prezentowane” są obrazy różniące się wielkością Bodźce wzrokowe przetwarzane przez oko słabsze – z większą wadą – są zatrzymywane już na poziomie kory wzrokowej, żeby ułatwić widzenie okiem lepszym.
3. Ograniczenie używania oka może wynikać z różnych przyczyń: wrodzonego opadania powieki, zaćmy w jednym oku, długotrwałego przysłonięcia oka opatrunkiem. Nieużywanie oka i odcięcie go od bodźców skutkuje niewłaściwym rozwojem sprawności widzenia. W tej sytuacji ma możliwości prawidłowego rozwoju środkowej fiksacji siatkówkowej. To trudna do leczenia postać niedowidzenia, dlatego w przypadku dzieci, które mają zaleconą obturację oka (zasłanianie), konieczne są częste kontrole u lekarza okulisty.
4. Nadwzroczność i niezborność – mogą wpłynąć na niedowidzenie poprzez tworzenie w pewnych obszarach pola widzenia nieostrego obrazu, który pozostaje tak samo nieostry z każdej odległości. Astygmatyzm, czyli niezborność oka, może przejawiać się między innymi przez poczucie „widzenia jak za mgłą”, zamazania i rozdwajania się konturów podczas obserwowania przedmiotów bliskich i oddalonych czy przekrzywienia głowy u dzieci.
5. Jaskra u dzieci– najczęściej jest wrodzona. Głównym problemem w tym schorzeniu są nieprawidłowości w odprowadzaniu płynu z oka, co skutkuje między innymi przymgleniem rogówki i powiększeniem jednego lub obu oczu. Dziecko z jaskrą wrodzoną często trze oczy. Wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego spowodowanego wzrostem ciśnienia śródgałkowego może powodować również niebieskawe prześwitywanie białej twardówki. Leczenie jest głównie zabiegowe, bez niego konsekwencją choroby jest trwałe uszkodzenie nerwu wzrokowego.

Objawy: po czym rozpoznać niedowidzenie?

Niedowidzenie może być wykryte dzięki badaniom przesiewowym już we wczesnym dzieciństwie. Głównym jego objawem jest osłabienie ostrości wzroku. Diagnostyka niedowidzenia polega między innymi na: określeniu ostrości wzroku, ocenie widzenia obuocznego, ocenie widzenia przestrzennego, przeprowadzeniu oceny lokalizacji przestrzennej. W zależności od stopnia upośledzenia ostrości wzroku wyróżnia się trzy typy niedowidzenia:

• małego stopnia,
• średniego stopnia,
• dużego stopnia.

Dzieci z niedowidzeniem niechętnie czytają, są często rozdrażnione, mogą występować u nich bóle oczu i głowy. Podstawowym badaniem wykrywającym problemy związane z niedowidzeniem jest test na synoptoforze.

Leczenie niedowidzenia

Niedowidzenie jest na ogół możliwe do częściowego lub całkowitego wyleczenia, jednak należy je podjąć do około 8-10 roku życia dziecka. Leczenie niedowidzenia to proces, na który składa się kilka elementów: usunięcie czynników przeszkadzających w widzeniu, korekcja wady refrakcji, zmuszenie do pracy oka „słabszego”, niedowidzącego, a wreszcie praca nad widzeniem obuocznym. Lekarz może zalecić zasłanianie zdrowego oka (na kilka godzin lub cały dzień), noszenie soczewek, zakrapianie oczu atropiną oraz ćwiczenia lokalizacji. Warto jednak pamiętać o tym, że na sukces terapii składa się wiele czynników, w tym odpowiednio wczesna diagnostyka, wiek pacjenta, stopień zaawansowania niedowidzenia, właściwa korekcja wady wzroku czy wreszcie wybór postępowania podczas leczenia. Jednym z najważniejszych elementów, warunkujących sukces terapii niedowidzenia jest współpraca, systematyczność i cierpliwość rodziców.