Plamka żółta i jej choroby

Plamka żółta to obszar siatkówki oka odpowiedzialny za ostre widzenie oraz rozróżnianie barw i detali. Choć mała pod względem wielkości, odgrywa kluczową rolę w percepcji wizualnej. Jednakże, jak wiele elementów ludzkiego ciała, plamka żółta narażona jest na różne choroby. 

Plamka żółta – co to jest i jaką funkcję pełni w oku?

Plamka żółta stanowi jedną z kluczowych struktur oka, pełniąc niezwykle istotną rolę w procesie widzenia. Jest to obszar umiejscowiony w centralnej części siatkówki oka, zwanej również tylnym biegunem. Choć jej wielkość może być zaskakująco niewielka, to właśnie tutaj skupia się największa liczba fotoreceptorów, czyli komórek odpowiedzialnych za odbieranie bodźców świetlnych.

Plamka żółta jest centralnym punktem ostrości wzroku – umożliwia precyzyjne widzenie detali, czytanie tekstu, rozróżnianie kolorów i innych drobnych szczegółów otaczającego świata. To tutaj skupia się największa gęstość pręcików, odpowiedzialnych za widzenie o zmierzchu oraz czopków, które reagują na światło i umożliwiają percepcję barw.

AMD

Zwyrodnienie plamki żółtej (AMD, ang. Age-related Macular Degeneration) to choroba siatkówki związana z wiekiem, która stanowi jedną z głównych przyczyn utraty wzroku u osób starszych na całym świecie. Może dotyczyć jednego oka lub obu, a jej rozwój może być różny dla każdego pacjenta. 

AMD jako postać „sucha” (inaczej: zanik geograficzny) jest bardziej powszechną formą schorzenia i stanowi około 80-90% wszystkich przypadków AMD. Charakteryzuje się powolnym, stopniowym zanikiem komórek siatkówki w obszarze plamki żółtej. W tym typie AMD dochodzi do powstawania żółtawych struktur zwanych druzami pod plamką żółtą, co prowadzi do zniszczenia fotoreceptorów. Objawy suchej postaci AMD obejmują stopniową utratę widzenia centralnego, trudności w rozróżnianiu szczegółów i deformacje obrazu.

Z kolei AMD w postaci „wysiękowej” jest mniej powszechna, ale bardziej agresywna i prowadzi do szybszej utraty wzroku. W tej postaci choroby dochodzi do tworzenia się nieprawidłowych naczyń krwionośnych w obszarze plamki żółtej, a następnie przecieku z nich  płynu i krwi do przestrzeni pod i śródsiatkówkowej. To zjawisko prowadzić do powstawania obrzęku siatkówki, a późniejszej fazie blizn i obrzęków, które z kolei trwale niszczą struktury siatkówki.

Jak dochodzi do zwyrodnienia plamki żółtej? 

Zwyrodnienie plamki żółtej (AMD) jest złożonym procesem chorobowym, który zazwyczaj rozwija się stopniowo i jest związany z wieloma czynnikami. Jednym z kluczowych elementów tego schorzenia jest starzenie się organizmu, gdyż AMD często jest związane z wiekiem. W miarę upływu lat komórki siatkówki, zwłaszcza w obszarze plamki żółtej, ulegają stopniowemu zużyciu i utracie funkcji. Dochodzi do gromadzenia się zniszczonych komórek, co prowadzi do postępującego zwyrodnienia.

Ponadto istnieje genetyczna predyspozycja do rozwoju AMD, co oznacza, że osoby, u których bliskich krewnych zdiagnozowano tę chorobę, znajdują się w grupie wyższego ryzyka jej wystąpienia. Czynniki środowiskowe również odgrywają istotną rolę, a narażenie na promieniowanie UV oraz palenie tytoniu są jednymi z głównych czynników ryzyka związanych z rozwojem AMD. 

Objawy zwyrodnienia plamki żółtej

Objawy zwyrodnienia plamki żółtej (AMD) są zróżnicowane i mogą stopniowo nasilać się w miarę postępu choroby. Jednym z pierwszych sygnałów może być stopniowe pogorszenie ostrości wzroku, zwłaszcza w obszarze centralnego pola widzenia. Osoby cierpiące na AMD mogą doświadczać problemów z czytaniem, rozróżnianiem detali czy rozpoznawaniem twarzy. Pojawiające się zniekształcenia obrazu, takie jak zdeformowane szczegóły lub krzywe linie, stanowią kolejny charakterystyczny objaw zwyrodnienia plamki żółtej. Niekiedy pacjenci zauważają również ciemne plamy czy ślady, które zakłócają normalne pole widzenia.

Precyzyjna diagnostyka AMD –  jak test Amslera, OCT i AF współpracują dla pacjenta?

Diagnostyka związana z zespołem zwyrodnienia plamki żółtej (AMD) obejmuje szereg skomplikowanych badań mających na celu dokładne zrozumienie i monitorowanie stanu siatkówki, kluczowego obszaru oka odpowiedzialnego za ostre widzenie. Jednym z podstawowych testów stosowanych w diagnostyce AMD jest test Amslera. Jest to prosty, ale skuteczny sposób oceny centralnej wizji pacjenta. Podczas tego testu pacjent patrzy na kratkę siatkową o wielkości 10 cm x 10 cm – każdy rząd i kolumna składa się z prostych linii z kropką w centrum, którą pacjent powinien skupić na swoim wzroku. Jeśli linie wydają się zniekształcone bądź występują obszary bez widoczności, może to świadczyć o problemie z plamką żółtą. Taki test pacjent może wykonywać samodzielnie, po wydrukowaniu go na papierze (wydrukuj test Amslera z naszej strony Optimum).

Badanie obrazowe siatkówki, takie jak tomografia optyczna koherentna (badanie OCT), stanowi kolejny krok w diagnostyce AMD. OCT umożliwia nieinwazyjne uzyskanie szczegółowych, przekrojowych obrazów struktury siatkówki, co pozwala na dokładne zidentyfikowanie obszarów zwyrodnienia plamki żółtej. Dzięki tej technologii lekarze mogą analizować grubość warstw siatkówki, strukturę naczyniową oraz ewentualne obecność płynów lub krwiaków. Angiografia fluorescencyjna (AF) jest kolejnym narzędziem diagnostycznym stosowanym w przypadku AMD. AF pozwala na obrazowanie ilości podanego dożylnie środka kontrastowego w tkance siatkówki, co jest istotne w identyfikacji obszarów ogniskowej choroby.  Najnowocześniejszym i najdokładniejszym, a przy okazji nieinwazyjnym testem z obecnie dostępnych jest połączenie wyżej wymienionego OCT z laserową angiografią, niewymagającą podawania kontrastu. Jest to badanie ANGIO-OCT, dostępne w Centrum Okulistycznym OPTIMUM.